ЁЛКА, ЕЛКА ЦІ ЯЛІНКА?
Ялінку мы ставім да калядных сьвят.
Елка расьце ў лесе.
Ёлка — маскалізм у значэньні ялінка.
Ёлка — горка, гаркава.
◆ Ёлка ў роце.
Якуб Колас, верш "Дзед-госьць":
А ялінка!.. Чаго толькі
На яе няма галінках!
Сьвецяць зоркі і вясёлкі
У бліскучых павуцінках.
Ялінку можна прыбіраць, аздабляць, строіць. Упрыгожваць — наватворная калька з расійскага “украшать”.
ХІБНАЕ СЬЦЬВЕРДЖАНЬНЕ
Упрыгожваньне — працэс, калі мы вешаем цацкі, гірлянды на ялінку. Самі цацкі, гірлянды, сьняжынкі называць упрыгожваньнямі нельга, яны ўпрыгажэньні.
ПАПРАЎНАЕ СЬЦЬВЕРДЖАНЬНЕ
Аздабленьне, прыбіраньне — працэс, калі мы вешаем цацкі, гірлянды на ялінку.
Упрыгожваньне — наватворная калька з расійскага “украшение”. Ялінкавыя аздобы (арнамэнты, украсы) па-расійску ёлочные украшения.
————————————————————
РАЖДЖАСТВО ЦІРАСТВО, КАЛЯДЫ ЦІ БОЖАЕ НАРАДЖЭНЬНЕ?
Ражджаство (Раждзяство, Ражаство) — тут можна слова зрэдукаваць Раство або скарыстаць інакш Божае Нараджэньне.
Каляды — народнае зімовае сьвята дахрысьціянскага паходжаньня.
Каляднік, калядніца ✅
Калядоўшчык, калядоўшчыца ❌
Каляднікі зьбіраюць падарункі — не канкуруюць зь Сьвятым Мікалаем.
————————————————————
ДЗЕД МАРОЗ, ЗЮЗЯ, СЬВЯТЫ МІКАЛАЙ ЦІ САНТА КЛАЎС?
Сьвяты Мікалай і падарункі нясе патаемна, і ня мае ў экіпажы дзяўчат.
Адрозна ад Дзеда Мароза, якога зь Сьнягурачкай у 1930-я гады прыдумалі ў СССР як альтэрнатыву "рэлігійным сьвятам". Дзеда Мароза сёньня некаторыя асацыююць з савецкай ідэалягічнай спадчынай.
Сьнягурачка — пэрсанаж расійскай аўтарскай казкі, кар'еру зрабіла ў савецкую пару.
☆ Беларускія назвы людзей на -ур(а) непахвальныя: лізýра ('падлізьнік'), немчурá ('немец'), ваўчурá ('воўк').
☆ Таму па-беларуску і не "дачурка", а дачушка. Ня наша і тая Сьнягурка.
девчурка, дочурка
Зюзя — старажытны бог зімы й марозу.
Зюзя на двор — куцьця на стол.
За зімовую сьцюжу ў беларускім фальклёры адказвае Зюзя, сівы тоўсты дзед у белым футры, бяз шапкі, босы. Б’е жалезнай булавой па пні — і прыходзяць маразы.
Англамоўнага (заходняга) Сьвятога Мікалая завуць Санта Клаўс ці проста Санта.
☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆
З Раджаством, з Ражством, з Раством, са Сьвятам Божага Нараджэньня, з Калядамі — якія толькі варыянты віншаваньня не сустрэнеш цяпер на паштоўках, у газэтах, часопісах, пачуеш у радыё й тэлевізіі. Дык як жа карэктна павіншаваць па-беларуску? Праўда, такое “беларускае” віншаваньне нават у людзей, далёкіх ад лінгвістыкі, выклікае непаразуменьне й шмат пытаньняў. Здаецца, столькі гадоў у школе нас вучылі, што расійскае “рождение” па-беларуску гучыць як “нараджэньне”, а ніяк не “ражджэньне” і раптам такое дзьвюхмоўе ў дзеяньні! Апанэнтам выступіла Расійская праваслаўная царква. Прадстаўнікі духавенства даводзілі, што “ражджаство” гэта аптымальны варыянт назвы сьвята. Маўляў, беларусамі гэтае слова ўжываецца больш за тысячу гадоў, бо з самага пачатку для набажэнстваў выкарыстоўвалася царкоўнаславянская мова. І ніколі нашыя продкі іншага слова, акрамя як “Рождество” ў царкве ня чулі. Нібыта яго беларускі варыянт ужываўся і па-за царкоўнымі сьценамі. У адрозненьні ад слова “Каляды”, якое ўвогуле мае лацінскае паходжаньне й яўна аддае “паганскім духам”. Слова “ражджаство” ня мае ніякага дачыненьня да беларускай мовы й выкарыстоўваецца хіба ад недасьведчанасьці або заангажаванасьці — адказваў мовазнаўца Дзьмітры Дзятко. Гэта тыповы царкоўнаславянізм, які ня мае права на існаваньне ў сучаснай літаратурнай мове, бо парушае фанэтычныя й лексычныя яе нормы.
——————————————————————
Зюзя 'мароз, холад; агонь'. Назюзюкацца = напіцца ў зюзю — 'моцна напіцца'
Назюзіцца як зюзя. Насмешл. Пра моцна п'янага чалавека. Станкевіч, 473.
Сядзіць ня дуж, упіўся як зюзь. Станкевіч, 473. Тое ж. // Беларускія народныя параўнанні
📷 Pan Litoŭski —
ЁЛКА, ЕЛКА ЦІ ЯЛІНКА?☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆☆
Дарагія суродзічы беларусы! Вясёлых Калядаў і шчасьлівага Новага году!
@supermova @PanLitoŭski #мова #панлітоўскі #ужываймасваё
