Rodnaja historyja

🗓️18 красавіка 1694 году ў Віленскай катэдры адбылася незвычайная падзея: біскуп Канстантын Казімер Бжастоўскі(1) публічна пракляў магутнага гетмана ВКЛ Казімера Яна Сапегу(2)

👑Сапега, прадстаўнік адной з наймагутнейшых фамілій ВКЛ, актыўна ўмешваўся ў царкоўныя справы, спрабуючы кантраляваць маёнткі й прыбыткі Каталіцкай царквы. Бжастоўскі, як прыхільнік незалежнасьці духавенства, адмовіўся падпарадкавацца гетману. Канфлікт дайшоў да кульмінацыі, калі Сапега канфіскаваў царкоўныя землі, што лічылася сьвятацтвам.

Значэньне для Беларусі:

- Рэлігійная аўтаномія: Праклён зьяўляецца сымбалем барацьбы царквы за свае правы ў умовах палітычнага ціску. У ВКЛ, дзе каталіцтва, праваслаўе й пратэстантызм суіснавалі, гэты канфлікт падкрэсьліў важнасьць рэлігійнай свабоды.

- Палітычныя рэаліі: Сапега ўвасабляў традыцыю магнацкага самавольства, якая падрывала цэнтральную ўладу. Яго канфлікт зь біскупам — прыклад таго, як эліты ВКЛ імкнуліся да абсалютнага кантролю.

⚔️⛪️Праклён не вырашыў канфлікт цалкам: Сапега захаваў уплыў, але яго аўтарытэт падарваны. Гэтая падзея прысьпяшыла рэформы ў царкоўным кіраваньні, накіраваныя на абарону маёмасьці й прывілеяў духавенства.

🗓️18 krasavika 1694 hodu ŭ Vilenskaj katedry adbyłasia niezvyčajnaja padzieja: biskup Kanstantyn Kazimier Bžastoŭski(1) publična praklaŭ mahutnaha hietmana VKŁ Kazimiera Jana Sapiehu(2)

👑Sapieha, pradstaŭnik adnoj z najmahutniejšych familij VKŁ, aktyŭna ŭmiešvaŭsia ŭ carkoŭnyja spravy, sprabujučy kantralavać majontki j prybytki Katalickaj carkvy. Bžastoŭski, jak prychilnik niezaležnaści duchavienstva, admoviŭsia padparadkavacca hietmanu. Kanflikt dajšoŭ da kulminacyi, kali Sapieha kanfiskavaŭ carkoŭnyja ziemli, što ličyłasia śviatactvam.

Značeńnie dla Biełarusi:

- Relihijnaja aŭtanomija: Praklon źjaŭlajecca symbalem baraćby carkvy za svaje pravy ŭ umovach palityčnaha cisku. U VKŁ, dzie katalictva, pravasłaŭje j pratestantyzm suisnavali, hety kanflikt padkreśliŭ važnaść relihijnaj svabody.
- Palityčnyja realii: Sapieha ŭvasablaŭ tradycyju mahnackaha samavolstva, jakaja padryvała centralnuju ŭładu. Jaho kanflikt ź biskupam — prykład taho, jak elity VKŁ imknulisia da absalutnaha kantrolu.

⚔️⛪️Praklon nie vyrašyŭ kanflikt całkam: Sapieha zachavaŭ upłyŭ, ale jaho aŭtarytet padarvany. Hetaja padzieja pryśpiašyła reformy ŭ carkoŭnym kiravańni, nakiravanyja na abaronu majomaści j pryvilejaŭ duchavienstva.

Гаўрыла Іванавіч Гарэцкі — адна з найярчэйшых і найтрагічнейшых фігур беларускай навукі XX стагодзьдзя.

📌Нарадзіўся ў сялянскай сям’і ў Магілёўскай губерні. Дзякуючы цяжкай працы й таленту скончыў Ціміразеўскую сельгасакадэмію ў Маскве, а ў 28 гадоў стаў самым маладым акадэмікам у гісторыі Беларускай акадэміі навук. Яго працы па эканамічнай геаграфіі й дэмаграфіі былі рэвалюцыйнымі: ён дасьледаваў нацыянальны прыбытак БССР, аналізаваў этнічны склад Заходняй Беларусі, выступаючы супраць палянізацыі.

📌У 1930 годзе Гарэцкага абвінавацілі ў стварэньні «Працоўнай сялянскай партыі» — выдуманай арганізацыі. Вырак: 10 гадоў лагераў. У турмах ён правёў амаль 30 гадоў, тры разы быў прысуджаны да расстрэлу, але выжыў дзякуючы каханьню сям’і й уласнай стальнасьці. Нават у лагеры ён працягваў навуковыя дасьледаваньні, удзельнічаючы ў будаўніцтве Беламорканала.

📌Бацька вядомага геоляга Радзіма Гарэцкага й дзядзька аўтара савецкіх буквароў Усяслава, Гаўрыла Іванавіч перадаў спадчыньнікам ня толькі інтэлект, але й любоў да Беларусі. Нават у лагеры ён захаваў вернасьць малой радзіме: «Калі прыносілі мятую бульбу, казаў: ”Ну як у Багацькаўцы!”».

⚔️Гарэцкі — прыклад таго, як навука й патрыятызм могуць перамагчы ўсё. Яго лёс нагадвае: беларуская культура жыве дзякуючы людзям, якія нясьлі яе праз зьняволеньні й страты.

На фота: Гаўрыла Гарэцкі

🗓️10 красавіка 1762 году кароль Рэчы Паспалітай Аўгуст ІІІ пацьвердзіў Шклову Магдэбурскае права, а разам зь ім і ўласны герб. Гэта быў важны крок у гісторыі горада, які падкрэсьліў яго статус і самабытнасьць у складзе Вялікага Княства Літоўскага.

🛡️Апісаньне герба

Герб Шклова ўяўляў сабой блакітны шчыт, на якім намалявана рука, якая трымае сярэбраныя шалі. Гэты сымбаль увасабляў справядлівасьць і гандлёвыя традыцыі горада а таксама быў тыповым элемэнтам геральдыкі Магдэбурскага права, якое дазваляла гарадам самакіраваньне й правядзеньне кірмашоў.

📚Гістарычны кантэкст

Атрыманьне герба й Магдэбурскага права спрыяла эканамічнаму росквіту: у XVІІІ стагодзьдзі горад быў вядомы кірмашамі, якія прыцягвалі купцоў з усёй Эўропы.

⚔️Герб Шклова — гэта ня проста архіўны сымбаль. Ён нагадвае пра:

🔹 Багацьце гарадзкой культуры Рэчы Паспалітай, дзе беларускія гарады мелі асабістыя прывілеі.
🔹 Гандлёвыя традыцыі — у XVІІІ стагодзьдзі Шклоў быў адным з найбуйнейшых гандлёвых цэнтраў Беларусі.
🔹 Сувязь часоў — сучасны Шклоўскі раён выкарыстоўвае гістарычны герб у сваёй сымболіцы, падкрэсьліваючы пераемнасьць пакаленьняў.

На фота: герб і ратуша Шклова

🗓️10 krasavika 1762 hodu karol Rečy Paspalitaj Aŭhust III paćvierdziŭ Škłovu Mahdeburskaje prava, a razam ź im i ŭłasny hierb. Heta byŭ važny krok u historyi horada, jaki padkreśliŭ jaho status i samabytnaść u składzie Vialikaha Kniastva Litoŭskaha.

🛡️Apisańnie hierba

Hierb Škłova ŭjaŭlaŭ saboj błakitny ščyt, na jakim namalavana ruka, jakaja trymaje siarebranyja šali. Hety symbal uvasablaŭ spraviadlivaść i handlovyja tradycyi horada a taksama byŭ typovym elementam hieraldyki Mahdeburskaha prava, jakoje dazvalała haradam samakiravańnie j praviadzieńnie kirmašoŭ.

📚Histaryčny kantekst

Atrymańnie hierba j Mahdeburskaha prava spryjała ekanamičnamu roskvitu: u XVIII stahodździ horad byŭ viadomy kirmašami, jakija pryciahvali kupcoŭ z usioj Eŭropy.

⚔️Hierb Škłova — heta nia prosta archiŭny symbal. Jon nahadvaje pra:

🔹 Bahaćcie haradzkoj kultury Rečy Paspalitaj, dzie biełaruskija harady mieli asabistyja pryvilei.

🔹 Handlovyja tradycyi — u XVIII stahodździ Škłoŭ byŭ adnym z najbujniejšych handlovych centraŭ Biełarusi.

🔹 Suviaź časoŭ — sučasny Škłoŭski rajon vykarystoŭvaje histaryčny hierb u svajoj symbolicy, padkreślivajučy pierajemnaść pakaleńniaŭ.

Na fota: hierb i ratuša Škłova