Rodnaja historyja

Пра Віцебск і Магілёў існуе меркаваньне, што ў параўнаньні з Горадняй, у якой гісторыя на кожнай вуліцы, няма чаго глядзець і гэтыя гарады не вартыя ўвагі.

Без спрэчак, у Горадні гісторыя сапраўды на кожнай вуліцы. Аднак перад тым, як выносіць вырак Магілёву й Віцебску, трэба ведаць пэўныя факты пра гэтыя гарады:

1) 13 сьнежня 1595 году казацкія загоны С. Налівайкі спалілі каля 40% забудовы Магілёва, у тым ліку некалькі цэркваў, і зьнішчылі значную колькасьць месьцічаў.
— 8 верасьня 1708 расейскія войскі, якімі камандаваў генэрал Радзівон Баўрар, на загад расейскага цара Пятра I цалкам спалілі Магілёў пасьля чаго горад ужо не змог вярнуць мінулую магутнасьць;

2) Ад пачатку XVІ ст. Віцебск неаднаразова (у 1502, 1516, 1519, 1534 і 1536 гадох) цярпеў ад агрэсіі Маскоўскай дзяржавы, войскі якой спусташалі ваколіцы места, забівалі і бралі ў палон ягоных жыхароў
3) У Інфлянцкую вайну маскоўскія захопнікі двойчы бралі Віцебск у аблогу (у 1562 і 1568 гадох), зьнішчаючы ягоныя пасады і ваколіцы
4) У 1602 годзе вяртаючыся дадому з вайны Рэчы Паспалітай з Швэцыяй, Віцебск быў абрабаваны запароскімі казакамі;

5)З пачаткам вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) Віцебскі замак па амаль 3-месячнай аблозе захапіла 20-тысячнае войска маскоўскіх ваяводаў і ўкраінскіх казакаў. У баях загінула большасьць месьцічаў, значная частка шляхты і жыдоў трапіла ў палон.

6) У Вялікую Паўночную вайну (1700—1721) 28 верасьня 1708 году на загад Пятра I места спалілі расейскія войскі. Згарэлі замкі, ратуша, крамы, усе пасады, 12 цэркваў і 4 касьцёлы. 3 гэтага часу пачаўся заняпад эканомікі места.

7)У верасьні 1941 году ў месьце заснавалі канцлягер «Пяты полк», дзе да канца нямецкай акупацыі забілі 75 тыс. ваеннапалонных і 4 тыс. віцяблянаў. За час нямецкай акупацыі 70 000 (39 %) са 180 000 месьцічаў Віцебска сагналі на прымусовую працу ў Нямеччыну.

Таксама варта ўлічваць тое, што шмат чаго яшчэ мы можам ня ведаць. Віцебск і Магілёў знаходзіліся больш пад савецкай уладай, чым Горадня й маглі значна больш пацярпець у выніку гэтага

3 студзеня 1946 году нарадзіўся Тадэвуш Кандрусевіч — рыма-каталіцкі герарх, які служыў у Летуве, Расеі й Беларусі. У Расеі й Беларусі аднаўляў рыма-каталіцкія касьцёльныя структуры падчас перабудовы й пасьля падзеньня камуністычнай сыстэмы. Адзін зь нямногіх герархаў Каталіцкага Касьцёла, які два разы запар быў арцыбіскупам-мітрапалітам у дзьвюх рыма-каталіцкіх мітраполіях, што знаходзяцца на тэрыторыі суседніх краінаў. Пакінуў пасаду Арцыбіскупа-Мітрапаліта Менска-Магілёўскага 3 студзеня 2021 году.

Uładzisłaŭ Čarniaŭski — biełaruski katalicki śviatar. Pierakładnik Biblii j Katechezisa na biełaruskuju movu.
Pravodziŭ biełaruskamoŭnyja imšy navat da II Vatykanskaha Saboru (1962—1965) jaki dazvoliŭ karystacca nacyjanalnymi movami: «Ja adrazu staŭ havaryć pa-biełarusku. Mianie kali zaprašali, ja kazaŭ: kali chočacie ksiandza — budu havaryć pa-biełarusku… Niekatoryja kryvilisia spačatku, kazali, što kamunist, usiakaja była havorka. A čas prajšoŭ — i ŭsie pryvykli»
Dva razy jaho zaprašaŭ Jan Pavał II ŭ Vatykan. «Ale ja admoviŭsia. Adkazaŭ: chaj papa ŭ Biełaruś pryjedzie. Chaj pabačyć, jakija my zaniadbanyja, jakija my samotnyja ŭ svaim zmahańni…» — tłumačyć paśla a. Čarniaŭski

Уладзіслаў Чарняўскі — беларускі каталіцкі сьвятар. Перакладнік Бібліі й Катэхэзіса на беларускую мову.
Праводзіў беларускамоўныя імшы нават да ІІ Ватыканскага Сабору (1962—1965) які дазволіў карыстацца нацыянальнымі мовамі: «Я адразу стаў гаварыць па-беларуску. Мяне калі запрашалі, я казаў: калі хочаце ксяндза — буду гаварыць па-беларуску… Некаторыя крывіліся спачатку, казалі, што камуніст, усякая была гаворка. А час прайшоў — і ўсе прывыклі»
Два разы яго запрашаў Ян Павал ІІ ў Ватыкан. «Але я адмовіўся. Адказаў: хай папа ў Беларусь прыедзе. Хай пабачыць, якія мы занядбаныя, якія мы самотныя ў сваім змаганьні…» — тлумачыць пасьля а. Чарняўскі

12 сьнежня 1586 году памёр Стэфан Баторый — кароль польскі, вялікі князь літоўскі.

Ён зрабіў значны ўклад ва ўмацаваньне Рэчы Паспалітай, спрыяў падняцьцю яе аўтарытэту ў Эўропе. Умацаваў армію, дзеля чаго стварыў пешае войска для аблог і штурмаў крэпасьцей, якое набіралася з замежных жаўнераў-наёмнікаў. Прывёў Лівонскую вайну да задавальняльнага для Рэчы Паспалітай выніку.

Пры Баторыі кожны трэці сойм праходзіў у Горадні. У ВКЛ замест гаспадарскага суда як вышэйшай судовай інстанцыі былі зацьверджаныя шляхецкія выбарныя трыбуналы.

Сваю рэзыдэнцыю Стэфан Баторый трымаў у Горадні, у Старым замку. Жыхарам Горадні ён даў пэўныя ільготы.