KRYVIS

У аснове балцкага паганскага разумення грамадства знаходзіцца непадзельнасць "палітычнага" і "рэлігійнага". Гэта выяўляецца з вобраза Брутэна і Відэвута. Іх міфалагічны вобраз адпавядае вобразу першачалавека і першаправадары. У рымскай традыцыі аналагічны вобраз Ромула і Рэма, у англасаксаў вядомыя першаправадары Хенгіст і Хорса.

Для раскрыцця сэнса вобраза святых братоў трэба звярнуцца да крыўскага Бая. Яго імя літаральна значыць "двайны" (тое ж значыць і імя германскага Туіста). Бай — гэта і ёсць браты Свайброта і Варскайта. Старапрускі гістарычны кантэкст не павінен нас аддаляць ад сэнсу першавобраза. У Брутэне мы бачым уладу жрэцкую, а ў Відэвуце — палітычную. Адзінства Брутэна і Відэвута як братоў-блізнятаў паказвае, што ў нашай традыцыі "палітычнае" і "духоўнае" ўяўляе з сябе нешта адзінае, непадзельнае.

Індаеўрапейская філасофія будуецца на імкненне да тагасветнага ідэала ва ўсім.
Іванаў зазначаў, што дыархія — найстарэйшая форма ўлады нашых продкаў, якая зазначаецца і ў Іліядзе, старажытнай Індыі, захоўвалася ў Спарце. Але даўжэй за ўсё яна захоўвалася ў паганскай літвы, як напрыклад у выпадку Альгерда і Кейстута. Яна ж ёсць адным з вытлумачэнняў сімвалізму Калюмнаў.

Совіца, як і любая паганская традыцыя, не з'яўляецца нейкай "рэлігіяй", сацыяльным інстытутам, якому вымерана нейкая ніша, якую ён займае побач з іншымі сферамі жыцця. Традыцыя вызначае ўвесь чалавечы светапогляд абсалютна ва ўсіх сферах. Усе сферы жыцця разам падпарадкуюцца сакральнаму аўтарытэту, паводле якога і выбудоўваюцца.

Адным з набойльш дэтальных даследаванняў гісторыі Смаленшчыны і этнічнага складу яе насельніцтва з'яўляецца маграфія Яўгена Шміта «Смаленскія, Дняпроўскія і Падаўгаўскія крывічы», у якой вучоны абагульніў вынікі сваіх даследаванняў за больш чым паўстагоддзя. У большасці даследванне тычыцца культуры смаленскіх доўгіх курганоў (альбо кульрутары крывічоў) XIII-X ст. Аўтар адназначна адносіць аўтахтоннае насельніцтва Смаленшчыны да балцкіх плямёнаў:

Матэрыяльны археалагічны матэрыял з доўгіх курганоў..., які ўключае цэлыя балцкія комплексы знаходак, дае бясспрэчныя доказы, якія дазваляюць нам ацэньваць высокі ўзровень сацыяльна-эканамічнага развіцця насельніцтва і адносіць іх да балцкага этнакультурнага абшару

Усходнебалцкія мовы пасля падзелу на паўночную і паўднёвую падгрупы пераўтварыліся ў тое, што мы сёння ведаем як літоўскую і латышскую мовы. Агулам лічыцца, што літоўская мова захавала ці не найбольш архаізмаў з прота-балтыйскай мовы, аднак гэты працэс не лінейны, у ім ёсць пэўныя выключэнні. Протабалт. *ā > літ. о, што паказвае ўжо хрыстаматыйны прыклад протабалт. *brālis > літ. brolis. У латышскай жа мове мы захаваную доўгую ā у агульнай усходнябалцкай лексіцы, якая адрозніваецца толькі фанэтычна:
 
LV brālis – LT brolis
LV kāja – LT koja
LV māte – LT motė
LV dāvana – LT dovana
LV vāks --  LT vokas
 
Гледзячы на матэрыялы літоўскай дыялекталогіі мы знаходзім формы brålis і brāliukas, якія выбіваюцца з агульнай тэндэнцыі. У сваю чаргу, катэхізм Марціна Мадвіжвіда 1547 году паказвае, што ў гэты перыяд (храналагічна нядаўна) доўгая ā у заходнеаўкштоцкіх гаворках яшчэ была захаваная. У першым жа радку бачым зварот “Bralei seseris imkiet mani”, дзе ёсць не толькі захаванае ā, але і старая форма займенніка man ‘мяне’ у акузатыве (вінавальным склоне) – mani, якая не захавалася ў літоўскай, але дэгуль ёсць нават у літаратурнай латышскай мове. Такім чынам, прыкладна праз тысячу гадоў пасля падзелу усходнебалцкіх моў (імаверны падзел датуецца 5-6 стагоддзем н.э.) значная ступень лексічнай і фанэтычнай кампліментарнасці яшчэ захоўвалася.

“Еўропа, сутыкнуўшыся з балтамі, адразу прызнала іх варварамі. Усё, што было па-за межамі іх імперый — цёмная прастора варвараў, царства хаосу,панаванне д'ябла. З гэтым трэба было змагацца, і яно пачалося якзвычайная вайна цывілізацый. Еўропа моцна атрымала па зубах,але балтыйскім варварам таксама не сышло лёгка. Нарэшце з таго канфлікту выйграла адзінае балцкае племя - Літва, якое, у адрозненні ад літышоў ці знікшых прусаў, у “цывілізацыю” не тарапілі”

Гінтарас Бераснявічус, На вастрыі часу (Ant laiko ašmenų)

Дзяржава Ізраіль часам прадстаўляецца як вобраз традыцыяналізму і этнацэнтрызму насуперак сучаснай “шматкультурнай” Еўропе. Але ў рэальнасці праект сучаснага жыдоўскага народу – гэта амаль якабінскі інклюзыўны ўтвор, куды прыймаюцца амаль чысцюткія заходнія еўрапейцы (ашкеназы), персы (горскія жыды) і нават негроіды (эфіопы) толькі з прычыны свайго іўдэйскага веравызнання. Гэтыя людзі паміж сабой не мелі аніякіх этнічных ці культурны сувязяў да стварэння дзяржавы Ізраіль і вельмі мала супольнага маюць і цяпер, падзяляючыся на кланы. У выніку, гэтая “этна-традыцыяналістычная” дзяржава прэтэндуе на права аўтахтоннасці на тэрыторыі блізкага ўсходу, адначасова акцэнтуючы сваю ролю.... фарпосту заходняй цывілізацыі. Да гэтага ж дадаецца і рэлігійная прафанацыя, дзе ўся этнацэнтрычнасць скончываецца абрадам гіюра, па выніку якога абсалютна любы чалавек можа стаць раптоўным спадкаемцам гісторыі “народа Ізраэля”, якая налічвае, вядома ж, некалькі тысяч гадоў і ніколі не перарывалася.

Пымяні, божухна, нашых святых дзядоў!

Праекты рэлітуанізацыі на Віленшчыне, якія сыходзяць з патрэбы ўніфікацыі насельніцтва і аргументуюцца канстытуцыйным статусам "дзяржаўнай мовы" у сваёй сутнасці ёсць антытрадыцыйным бюракратычным захадамі, а не павяртаннем духа літоўшчыны на ментальна страчаныя землі.

Усё гэта паказвае, што выкарыстаны намі метадалагічны прыём — апісанне Гіты ў выглядзе
канкрэтнага адзінства тэксту і ўспрымаючай яго
свядомасці - абапіраецца на дастатковы глыбокія заканамернасці структуры веды ў старажытных культурах. Мэтай і
ідэалам такой веды з'яўляецца ісціна, якая разумеецца не як «што» (нейкае вучэнне, ідэя, прынцып і г. д. — якія
могуць быць паведамлены, сфармуляваны, абгрунтаваны), але як «хто», як жывое адзінства асобы і веды

В. С. Семянцоў "Бхагавадгіта"

Рух краёцаў кіраваўваўся слушнымі, па добраму імперскімі інтуіцыямі, але быў паданы найчасцей у дастаткова штучнай абгортцы крэсовай пальшчызны. З іх не трэба рабіць культу, але іх наднацыянальная перспектыва адпавядае нашаму разуменню духоўнай імперыі, пабудаванай на прымарадыяльнай этнарэлігійнай еднасці, а не на прафанным падыходзе 20-га стагоддзя з перапісамі насельніцтва, зробленых па фармальных ды абсалютна нічтожных у сваёй сутнасці крытэрыях.

"Акрэсліць ды аб'яднаць старажытную літоўскую прарадзіму звычайна дапамагаюць гідронімы -- назвы рэк і азёр. Збіраючы іх, я мусіў сягнуць не толькі літоўскіх, латышскіх ці прускіх земляў, але і беларускіх (гудзійскіх) -- Мінска, Магілёва, Віцебска, Смаленска, Гродна. Увесь збор гідронімаў складае каля 3000 назваў"

Казімір Буга, Rinktiniai raštai I с. 42

Бажніца і могілкі, што належаць паганскаму племені Пакістана — калашам

Рэакцыя на Алеся Белага на выступ вядомага рутэніста Алега Латышонка была даволі вострай і тут нельга адмовіць Беламу ў справядлівасці. Усе гэтыя беларуска-праваслаўныя аб’яднанні збудаваны на абсалютна гнілой глебе інтэрнацыянальнай артадоксіі ды яшчэ і робяцца людзьмі не яцьвяжска-крыўскага (беларускага) паходжання, а этнічнымі ўкраінцамі. Няхітрая гісторыясофія гэтых дзеячаў з’яўляецца чарговым пераказам трыадзінства славян, дзе беларушчына ёсць усяго толькі рэгіанальнай адменай “общерусскости”, што бачна па іх праграмных дакументах, паданых вышэй. Як з такім увогуле можна мець штосьці супольнае?
 
Але праблема паўстае тады, калі аўтар крытычных опусаў пачынае пераходзіць да ўласнага бачання ідэнтычнасці і гісторыі, дзе, нагадаем, этнічная традыцыя – гэта “этна-вясковая маці”, крыніца калгасна-работніцкай ідэалогіі; літоўцы, беларусы, жыды, татары ды палякі – вось так, праз коску, раўнапраўныя спадкаемцы літоўскай спадчыны; каталіцкі цывілізацыйны код...
Дарэчы, такі падыход ёсць і з літоўскага боку – яго носьбіты (як, напрыклад, Томас Венцлова) часта ў піку нацыяналістам прапануюць шматкультурны вобраз Літвы як абразчык залатога веку, а некаторыя беларусы нават цешацца наданаму побач з татарамі месцам. Шматкультурны  праект абсурдальна ставіць знак роўнасці паміж прадстаўнікамі аўтахтонных этнасаў і такімі недарэчнымі з’явамі, як літвакі, робячы з дыскурсу абсалютную прафанацыю.
 
У чым жа тады тут праблема нацыяналістаў? Іх перспектыва, якая хоць  фармальна бліжэйшая нам па некаторых тэзах (мова, культура, традыцыя), не да канца раскрывае і разумее сутнасць тых з’яваў, за катарыя выступае. Іх мэта – завузіць літоўскую прастору да межаў сучаснай літоўскай рэспублікі, ігнаруючы вялізарную балцкую прастору. Найлепшым прыкладам такога падыходу ёсць вядомы гісторык Томас Баранаўскас.
 
У выніку мы маем дзве “мейнстрымныя” візіі, якія фрагментарна маюць рацыю, але ў сваім поўным і раскрытым выглядзе не пакідаюць ніякіх шансаў з сабой пагадзіцца.