Супер Мова

Беларусы — адзін з найлепшых народаў сьвету

19 лістапада 1982 менскае «Дынама» становіцца чэмпіёнам СССР

Тое першынство любяць успамінаць ня толькі ў Беларусі: напал атрымаўся што трэба, дый гульні былі відовішчныя ды багатыя на галы. А ў самой Беларусі трыюмф галоўнай футбольнай каманды па сваёй значнасьці нечым нагадваў старажытнарымскія...

Вось толькі легіянэраў у нашым «Дынама» было няшмат: амаль уся каманда — свае, беларускія хлапцы. Вось жа, 1982 год, чэмпіянат СССР па футболе, вышэйшая ліга: шмат для каго пераможнае шэсьце менскіх дынамаўцаў па турнірнай табліцы зрабілася тады ня толькі нагодай выпіць за беларускі спорт — у соцень і тысяч людзей яно прымусіла заварушыцца заснулае нацыянальнае пачуцьцё. Так, прынамсі, кажуць легенды і казкі былых пакаленьняў...

🗓 Каляндар Бахарэвіча - Чэмпіёны імпэрыі

Схільнасьць беларусаў да спорту, нашы спартовыя посьпехі, сярод іншага, паказваюць, што мы зьяўляемся сапраўднымі спадкаемцамі эўрапейскай антычнай цывілізацыі і выводзяць наш народ у лік дваццаці-трыццаці найлепшых народаў сьвету. Беларусы — у сусьветнай эліце. Менавіта таму за часы незалежнасьці наша каманда на Алімпійскіх гульнях нязьменна займае месца ў верхняй частцы выніковай табліцы. (прынамсі займала да канчатковага заняпаду спорта ў нашы часы, меркаваньне канала)

🔗 Таксама чытайце ўрывак з кнігі "Мой Картаген" Сяргея Абламейкі - Беларусы — адзін з найлепшых народаў сьвету. Ода спорту

@supermova #мова #каляндар #менск #дынама #спорт

Мова – гэта душа чалавека, яго краса й аздоба

📚 18 лістапада 1884 году нарадзіўся Язэп Лёсік (в. Мікалаеўшчына, Стаўпецкі раён), беларускі пісьменьнік, публіцыст, мовазнаўца, пэдагог, нацыянальны й палітычны дзеяч. Дарэчы, Язэп Лёсік – родны дзядзька Якуба Коласа, быў ў шлюбе з Вандай Лявіцкай, дачкой Ядвігіна Ш. У іх было трое дзяцей.

⚔️ У сакавіку 1917 году Язэр Лёсік актыўна ўключыўся ў дзейнасьць беларускага нацыянальнага руху, быў адным з актыўных удзельнікаў Беларускай Сацыялістычнай Грамады. Ён уваходзіў у склад Вялікай беларускай рады й удзельнічаў у Першым Усебеларускім кангрэсе.

У 1917-1918 гадах быў радактарам газэты «Вольная Беларусь». У гэты жа час выступаў адным зь ініцыятараў абвяшчэньня незалежнасьці БНР, падтрымліваў беларускую адукацыю ў яе складзе. Пазьней Язэп Лёсік рэарганізаваў культурна-асьветніцкае таварыства «Прасьвета» ў культурна-асьветніцкае таварыства «Бацькаўшчына», увайшоў у склад Рады БНР.

26 красавіка 1918 году яго подпіс знайшлі пад тэлеграмай, высланай на наступны дзень ад імя ўраду й Рады БНР да нямецкага імпэратара Вільгельма ІІ. У ёй адзначалася падзяка за “вызваленьня Беларусі” й просьбу аб аказаньні падтрымкі БНР у яе хаўрасе зь Нямеччынай. Гэты крок быў нэгатыўна ўспрыняты й прывёў да таго, што Раду БНР пакінулі многія яе чальцы, а БСГ распалася.

З ліпеня 1921 году выкладаў у Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце й у Беларускім пэдагагічным тэхнікуме. У 1922 годзе быў абраны чальцом Інбелкульту, потым быў прызначаны дырэктарам Інстытуту беларускай мовы, і ў 1928 годзе — чальцом і акадэмікам Акадэміі навук Беларусі.

🔗 Канцатыдзень (мяккай) беларусізацыі - Пра Акадэмічную канфэрэнцыю 1926 г.

У 1922 годзе быў выдадзены яго падручнік «Практычная граматыка беларускае мовы», які быў нэгатыўна прыняты савецкімі ўладамі, а газэта «Зьвязда» нават абвясьціла яго «контррэвалюцыйным». Першы вядомы твор Лёсіка – апавяданьне «Рабы Міхась Крэчка, што быў за судзьдзю», надрукаваны ў «Нашай Ніве». Асобнай кніжкай выйшла апавяданьне «Не ўсе ж разам, ягамосьці!..». З-за “нацыяналістычнага” і «рэлігіёзна-дагматычнага» характару быў забаронены яго зборнік апавяданьняў «Родныя вобразы».

📚 Беларуская палічка - Беларускі правапіс (1929, выд. 8)

3 чэрвеня 1937 году Галоўная ўправа ў справах літаратуры й выдавецтваў Беларускай ССР (Галоўліт БССР) выдала Загад № 33 «Сьпіс літаратуры, якая падлягае канфіскацыі зь бібліятэк грамадзкага карыстаньня, навучальных установаў і кнігагандлю». Паводле Загаду, «усе кнігі» Язэпа Лёсіка прадугледжвалася «спальваць». 31 сакавіка 1940 году быў прыгавораны да пяці гадоў ГУЛАГу, загінуў на наступны дзень у Саратаўскай турме.

@supermova #мова #гонар #правапіс #мікалаеўшчына #інбелкульт #бнр

Выбітны пісьменьнік і творца канстытуцыі

🥳 18 лістапада 1931 — нарадзіўся Анатоль Вярцінскі (в. Дзямешкава, Лепельскі раён) — беларускі паэт, драматург, публіцыст, перакладчык, палітык.

Анатоль Вярцінскі пачаў публікавацца яшчэ ў 1950-я гады. Быў лаўрэатам Дзяржпрэміі СССР за кнігу «Нью-Ёркская сірэна», а таксама лаўрэатам прэміі «Залаты апостраф» часопіса «Дзеяслоў».

Акрамя вершаў Вярцінскі пісаў п'есы для дзяцей і перакладаў на беларускую творы іспанскіх, рускіх, украінскіх, літоўскіх, латвійскіх, балгарскіх, польскіх, венгерскіх, кубінскіх пісьменьнікаў.

У 1986-1990 гадах быў галоўным рэдактарам штотыднёвіка «Літаратура і мастацтва». Менавіта ў той час на яго старонках пачало зʼяўляцца шмат артыкулаў па гісторыі і культуры Беларусі, у тым ліку і артыкул Зянона Пазняка і Яўгена Шмыгалёва пра Курапаты. Падрабязьней у інтэрв'ю "я павінен быў зрабіць усё, каб матэрыял пра Курапаты быў апублікаваны".

Анатоль Вярцінскі быў дэпутатам Вярхоўнага Савета Беларусі XII скліканьня, удзельнічаў у распрацоўцы тэксту Канстытуцыі Беларусі 1994 года. Паслухаць успаміны Вярцінскага пра тыя часы можна ў інтэрв'ю "Беларусь - адзін верш".

📚 Пісьменьнік пакінуў шэраг цудоўных зборнікаў паэзіі, зь якімі можна азнаёміцца на камунікаце.

Абрастаем.
Паперамі, рэчамі,
абавязкамі,
звычкамі,
стрэчамі.
Абрастаем болямі, охамі.
Як валун абрастае мохам,
абрастаем мохам абставін.
Абрастаем даўгамі, хвастамі.
Абрастаем, як бераг кустамі.
"Дзе чужое, дзе наша? –
пытаем, –
Дзе расьцём, а дзе абрастаем?"...

✍️ Анатоль Вярцінскі, "Абрастаем. Паперамі, рэчамі..."

@supermova #мова #пісьменьнік #канстытуцыя

Жыў у Вільні дзядзька Янка

🥳 17 лістапада 1906 — нарадзіўся Янка Багдановіч (в. Гірбінята, Валожынскі раён) — беларускі пісьменьнік, мэмуарыст.

Янка Багдановіч пражыў доўгае, вельмі няпростае, насычанае падзеямі таго бурлівага часу жыцьцё, але ён не зламаўся, не здрадзіў ідэалам сваёй маладосьці і да скону захаваў пачуцьцё ўласнай годнасьці і любоў да людзей.

Пасьля сьмерці бацькоў у 1918 Янка Багдановіч жыў і выхоўваўся ў Барунскім і Віленскім дзіцячых прытулках, якія былі арганізаваны ў час Першай сусьветнай вайны беларускай інтэлігенцыяй. У 1927 скончыў Віленскую беларускую гімназію. Да 1941 працаваў у Друкарні імя Францішка Скарыны. Там-жа і жыў.

Янка Багдановіч выдаваў часопіс «Шлях моладзі» (1929-38). У гады 2-й сусьветнай вайны навучаўся ў Віленскай настаўніцкай сэмінарыі; адначасова і пасьля заканчэньня яе настаўнічаў. У 1952 быў арыштаваны, адпраўлены ў сылку, але ў 1956 рэабілітаваны. Па вяртаньні ў Вільню працаваў настаўнікам.

📝 Чытайце артыкул — Згадка. Жыў у Вільні дзядзька Янка

Янка Багдановіч пакінуў свае ўспаміны пра беларускую міжваенную Вільню, пра знакамітых беларусаў, якіх ён ведаў і сябраваў, і, вядома ж, пра сталінскія лагеры, якія прыйшлося прайсьці:

"У 1915 годзе, пад канец лета, з кожным днём усё часьцей і часьцей праязджалі праз нашу вёску рускія казакі і цэлыя роты жаўнераў, якія часта спыняліся ў нас на адпачынак і раскладалі свае лагеры па хатах, агародах, садах. Быў я тады яшчэ зусім малы, не разумеў, што такое вайна, і часта ў бацькі пытаўся, чаго гэтыя жаўнеры па нашай вёсцы лазяць. Ад бацькі можна было пачуць толькі адно слова «вайна», і на гэтым наша гутарка канчалася. Потым я ў бацькі не пытаўся, бо ён і так выглядаў перапалоханым, пабялеў, вочы яго павялічыліся, а твар асунуўся...
Сумны час! Ад усяго адпалі рукі, ніхто не хацеў брацца за работу, бо сам не ведаў, хто будзе з яе карыстаць. У нас якраз у гэты год надта ўрадзіў лён, усе вяскоўцы зайздросцілі маёй маці, але яна казала, што першы раз у жыцці нарвала такога харошага лёну і што, здаецца, не прыйдзецца ім карыстацца."

📕 Чытайце Янка Багдановіч — "На жыцьцёвым шляху":

@supermova #мова #успаміны #вільня

Змагарныя дарогі

☀️ 16 лістапада 1925 году нарадзіўся Кастусь Акула (Алесь Качан) в. Верацеі Глыбоцкі раён, беларускі грамадзкі дзеяч эміграцыі, пісьменьнік.

Падчас вайны Кастусь паступіў у Менскую школу камандзіраў Беларускай Краёвай Абароны (БКА). Са школаю адступіў на Захад, пасьля далучэньня да нямецкіх вайсковых адзінак трапіў у Францыю. Там зь іншымі беларусамі перайшоў да партызанаў-макісаў, ваяваў супраць немцаў. Пасьля ў складзе брытанскай арміі.

✨ У 1946—1947 Кастусь Акула жыў у Англіі. Ён браў удзел у стварэньні Згуртаваньня беларусаў у Вялікай Брытаніі. Потым пераехаў у Канаду, дзе быў адным з заснавальнікаў Згуртаваньня беларусаў у Канадзе, першым ягоным старшынём.

📰 Менавіта Кастусь Акула заснаваў першае ў Паўночнай Амэрыцы выданьне на беларускай мове газэту «Беларускі эмігрант», а пазьней выдаваў часопіс «Зважай».

📕 Змагарныя дарогі - раман прысвечаны лёсу Беларусі і беларусаў у гады другой сусветнай вайны, віхура якой на паўстагоддзя разлучыла аўтара з Бацькаўшчынай. Камусьці яго погляды і ацэнкі могуць здавацца спрэчнымі, але ў любым выпадку чытачу будзе цікава пазнаёміцца са сведчаннямі чалавека, што бачыў вайну знутры і заслужыў за барацьбу з гітлераўцамі баявыя ўзнагароды.

📚 Чытай ў інтэрнэт-бібліятэцы kamunikat кнігі Кастуся Акулы

На беларускіх дарогах паспаліты народ
Кагосьці цягне на захад нехта б’ецца на ўсход
Камусьці трэба свабода, а камусьці прыгнёт
Гэта зусім не распуцтва, гэта розніцца ў густах

🎧 Слухай N.R.M. - Беларускія дарогі

@supermova #мова #гонар #верацеі #проза

​​Ян Скрыган - Знаўца і абаронца беларускай мовы

🥳 16 лістапада 1905 — нарадзіўся Ян Скрыган (в. Труханавічы, Капыльскі раён, Менская в-ць) — беларускі пісьменьнік, публіцыст і крытык.

Мова — асноўны «канёк» Скрыгана. Да яе ён ставіўся, як да каштоўнасьці, ведаў і валодаў ёй надзвычай добра, таму часта крытыкаваў сваіх калег па пісьменьніцкай справе. У артыкуле «Блізкія сэрцу думкі» 1967 года ён піша:

«Я ведаю пісьменьнікаў, якія не даюць сабе клопату запомніць, што па-беларуску трэба гаварыць дзякуй вам, а не дзякуй вас; прабачце мне, а не прабачце мяне. Ведаю пісьменьнікаў, якія каб апраўдаць свае нелады з моваю, пішуць артыкулы, у якіх сьцвярджаюць, што мова — рэч другарадная. Ведаю пісьменьнікаў, якіх лягчэй чытаць у перакладзе на рускую мову».

У сваёй творчасьці Ян Скрыган пазьбягаў, як сам казаў, «канцылярска-бюракратычнай штучнасьці», газетных штампаў, калькі з рускай ці польскай мовы. «Усюды, дзе магу, я змагаюся за мову натуральную, народную», пісаў ён у дзёньніку.

✍️ Урывак з эсэ "Яшчэ трохі аб мове":

Шлях. Мы пачалі карыстацца ім супроць законаў мовы. Пішам: «добрага шляху табе», «у добры шлях», «пайшоў у шлях», «у далейшы шлях». Гэтым мы навязваем мове сваю недасьведчанасць у ёй і непісьменнасць. Рэч у тым, што ў беларускай мове разуменьне «шлях» толькі канкрэтнае. Калі мы гаворым «шлях», то нават уяўляем сабе шырокую наезджаную дарогу. «Праедзеш палявою дарогаю, а там выедзеш па шлях». Мы нават прывыклі бачыць такую дарогу з прысадамі, уяўляем, як далёка наперад забягае яе палатно. А ў адцягненае разуменьне ў нас пераходзіць не шлях, а дарога. Кажуць: «Добрай дарогі» або «шчаслівай дарогі», «пайшоў у дарогу», «пусціўся ў дарогу», «выбраў сабе дарогу».

🔗 Творы Яна Скрыгана даступныя на Беларускай палічцы.

@supermova #мова #пісьменьнік

Родная мова - асноўны паказчык, які адрознівае адзін народ ад другога.

🎉 15 кастрычніка 1938 - нарадзіўся Віктар Цітоў (в. Дрожджаніцы, Крычаўскі р-н), беларускі этнограф, гісторык, пэдагог. Доктар гістарычных навук, прафэсар.

❗️ Родная мова - асноўны паказчык, які адрознівае адзін народ ад другога, бо мова — нібы радавы герб, што перадаецца народу ў спадчыну ад яго продкаў, яна з’яўляецца люстэркам, у якім выразна адбіваецца яго характар, мараль і нават цэлая гісторыя краю; мова жыве з народам, разам з ім развіваецца і памірае.

📝 Чытайце Віктар Цітоў - Вайна за душы літвінаў

🥳 15 кастрычніка 1951 - нарадзіўся Віктар Скарабагатаў (Менск), беларускі сьпявак (лірычны барытон), пэдагог, музычны дзяяч, чалавек унікальных музычных здольнасьцяў і энцыкляпэдычных ведаў у сваёй галіне.

Дзякуючы Скарабагатаву і ягоным калегам, якія працавалі ў архівах Варшавы, Кракава, Масквы, Лёндану, Бэрліну, Нью-Ёрку, у беларускую культуру вярнуліся такія кампазытары, як Ян Голянд, Антоні Радзівіл, Станіслаў Манюшка ды іншыя.

📝 Чытайце Віктар Скарабагатаў - Аднаўленьне страчанага

@supermopva #мова #крычаў #цітоў #гісторыя #менск #скорабагатаў #спевы

Імем Горкага было забіта столькі беларусаў!

«...неабходна зьнішчыць усё, што, абцяжарваючы ў працоўным народзе рост усьведамленьня адзінства яго жыцьцёвых інтарэсаў, дазваляе капіталістам...»

І гэтак далей. Знакаміты тэкст, адкуль узяты прыведзены вышэй урывачак, выйшаў 15 лістапада 1930 году адразу ў дзьвюх газэтах, «Ізьвесьціях» і «Праўдзе», і назву меў пагрозьлівую: «Калі вораг не здаецца — яго зьнішчаюць». У арыгінале Горкі напісаў у назьве «істребляют», а ў самім тэксьце «унічтожают»; ён наагул любіў бескарысныя сынонімы, як іншыя любяць апэльсіны.

🙈 Што там дакладна пісаў клясык і з кім зводзіў рахункі, ягоныя ўдзячныя чытачы хутка забыліся, а вось назва ў памяці засталася — бо кідкая і зручная. Назва-заклік, назва-апраўданьне, назва-спроба змыць зь сябе кроў, стоячы ў перапоўненай лазьні. Да таго ж яна ўнівэрсальная, гэтая фраза, можна прысабачыць да любой нагоды — ворагі ёсьць ва ўсіх, часу бяз ворагаў не бывае, як і рэвалюцыі без крыві. Напэўна, на гэта Горкі і намякаў.

Між тым, зьмест артыкулу ня менш цікавы за загаловак. Горкі піша пра тое, што каб зьберагчы перамогі і будаваць далей новае жыцьцё, трэба быць гатовым да новых ахвяраў — трэба забіваць, бяз гэтага ніяк. Гэта тэкст-мандат.

Гэта тэкст для ахвяраў — ім папулярна тлумачыцца, чаму іх зараз будуць «крышачку забіваць». Паводле Горкага, гэта разумеюць нават дзеці-піянэры, а да некаторых дарослых усё ніяк не даходзіць. Калі вораг не здаецца, яго зьнішчаюць. Тэкст-санкцыя пракурора, каманда кáтам. Такая сабе індульгенцыя ад інтэлігенцыі...

❗️ Імем Горкага было забіта столькі беларусаў, што яго варта лічыць беларускім пісьменьнікам. Ніхто ня ведае, чым адгукнецца яго слова — а выбар невялікі: каму ордэнам, каму куляй у патыліцу, каму забыцьцём.

🗓 Чытайце Каляндар Бахарэвіча - Блаславеньне ад Максімыча

🤯 А ў нас ў яго гонар названы Цэнтральны дзіцячы парк я яго творы вучаць у школе нашы дзеці...

Вочы ворагаў народу – пустога пусьцей.
Ворагі народу вучаць нашых дзяцей.
Ворагі народу раздаюць прысуды,
I ў газэтах публікуюць свой радок паскудны.

Ворагі народу – ня ты і ня я,
У ворагаў народу ёсьць таксама сям'я,
Яны ў выходны дзень выяжджаюць на прыроду,
Яны ліцаць, што народ – вораг народу

Гэта непазьбежна, як закон прыроды –
Жыць ня будуць вечна ворагі народу.
У адзіным мейсцы іх чакаюць вельмі –
На вагні пякельным, грэецца пательня!

🎧 Слухайце VOLSKI - ВОРАГІ НАРОДУ

@supermova #мова #каляндар

Прысьвечаная нашай і больш нічыей мове.

14 лістапада 1926 у Менску пачалася канфэрэнцыя па рэформе правапісу

Сёньня ў нашай хаце сьвята... 14 лістапада 1926 кожны жыхар Менску, гораду, які — увага, новая языкаломка! — беларусіфікаваўся, беларусіфікаваўся, ды так і не выбеларусіфікаваўся, мог з поўным правам прасьпяваць гэтыя словы і закусіць мачоным гурком у форме лёсікавай «J». У гэты дзень у сталіцы распачалася міжнародная акадэмічная канфэрэнцыя па рэформе беларускага правапісу і альфабэту, скліканая Інбелкультам. Першая ў гісторыі навуковая канфэрэнцыя такога маштабу, прысьвечаная нашай і больш нічыей мове.

Тады мову ўдалося адстаяць — ды на яе ніхто асабліва не і замахваўся. Усе ўдзельнікі шчыра зычылі ёй посьпехаў, рыхтык як маладому чалавеку, які пачынае свой жыцьцёвы шлях. У 1933 годзе гэтага чалавека спаймаюць, скалечаць, загрыміруюць пад іншага і шляхам нескладанай апэрацыі прымусяць увесь час баязьліва ўсьміхацца: так яна і дажыве да васьмідзясятых, сьмеючыся сама зь сябе і забаўляючы сваіх і чужынцаў. І толькі потым пачнецца вяртаньне. Нешта вяртаць будзе позна, нешта ўсё ж вернецца: і ўсе моўныя спрэчкі найноўшага часу будуць свайго кшталту рэхам тых лістападаўскіх дзён 1926-га і таго дзіўнага навуковага сходу.

❕ У 1926-м гаварылі пра тое, якой быць мове. Праз паўстагодзьдзя — ці быць ёй наагул.

🗓 Каляндар Бахарэвіча - Яшчэ жывая

❗️ Працы акадэмічнае конфэрэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі 1926 г. на knihi.com

Я маю дзве мовы
І амаль што шчаслівы
Я да ворагаў мілы і зрэшты цярплівы
Каб спатоліць свой голад
Я гатовы крычаць
На любой з дзвух мовах
Голад...

❕ Не адзіным хлебам сыты я

🎧 Слухайце моўны трэк ад гурта МУТНАЕВОКА - "Голад" .

@supermova #мова #каляндар #правапіс

Сумны крошынскі джаз.

🥳 14 лістапада 1812 - нарадзіўся Паўлюк Багрым (в. Крошын, Баранавіцкі р-н),беларускі паэт.

Ад Паўлюка Багрыма засталіся адна жырандоля і адзін верш. Ня так ужо й мала, калі ўлічыць, што пасьля 99,9 адсоткаў насельнікаў плянэты не застаецца наогул нічога. Цяжка сказаць, што ў Паўлюка Багрыма выходзіла лепей: вершы ці жырандолі… Таленавіты чалавек да ўсяго падыходзіць па-творчаму, з чым бы ні працаваў: з музамі ці з МАЗамі. Да таго ж свой знакаміты верш ён напісаў у юнацкім узросьце, а жырандолю змайстраваў ужо сталым чалавекам, вярнуўшыся з рэкрутаў у родны Крошын і стаўшы там кавалём. “Узяўся за розум”, – сказалі б цяпер; так і бачыш перад сабой убранага ў аксэльбанты ваенкома Крошынскага раёну, які выпраўляе хлопца “ў маскалі” з бацькоўскай надзеяй, што “армія зь яго ўсю дурасьць павыбівае”.

А яшчэ ў гонар Паўлюка Багрыма нядаўна названая вуліца ў новым баранавіцкім мікрараёне. Гэтая вуліца перасякаецца з вуліцамі Ігната Дамейкі і 50 гадоў БССР, а паралельна ёй ідзе вуліца Скарыны. Мікрараён, здаецца, яшчэ будуецца… Выдатная ілюстрацыя да гісторыі краіны, у якой собіла нарадзіцца Багрыму: першадрукар, герой-эмігрант, прыгонны паэт, намэнклятурнік вымушаныя суіснаваць тут стагодзьдзямі, і выдае на тое, што іх нічога ўжо не разлучыць. Чацьвёра пасажыраў пацярпелага ў катастрофе самалёта, якія апынуліся на бязьлюднай высьпе. Банда – ці джаз-бэнд.

Верш Паўлюка Багрыма нагадвае блюз – блюз у яго першародным выглядзе; так, напэўна, сьпявалі амэрыканскія рабы да свайго вызваленьня, задоўга да таго, як блюзам сталі называць усё, пад што п’яныя вызваліцелі любяць танчыць свае белыя танцы.

Мне пастушком век не быці,
А ў маскалях трудна жыці,
А я і расці баюся,
Дзе ж я, бедны, абярнуся?

🏦 Чытайце Гамбурскі рахунак Бахарэвіча - Сумны крошынскі джаз

🎧 Слухайце музыку, якая кранае душу - BarRokka у BML

@supermova #мова #багрым #крошын #BarRokka #джаз

Частка 2. Беларускі агент 007.

У сваім жыцьці кім толькі ня быў Цімох Вострыкаў — электразварнікам, настаўнікам, салдатам Чырвонай aрміі, палітычным уцекачом, шахтаром у Вялікай Брытаніі, студэнтам у Бэльгіі, пасланьнікам Рады БНР, вязьнем сталінскіх лягераў, агентам дзьвюх выведак, але перадусім ён быў — Беларусам.

У паваеннай эмігранцкай кругаверці Вострыкаў ня страціў родную беларускую мову. Таму спрыяў моцны асяродак землякоў-уцекачоў , якія вучыліся ў беларускай гімназіі імя Янкі Купалы ў Міхэльсдорфе, у амэрыканскай акупацыйнай зоне Баварыі.

«Тут, у гэтай гімназіі, я стаўся сьвядомым патрыётам Бацькаўшчыны, бо тут было створана нацыянальнае асяродзьдзе», — згадваў пазьней той няпросты час Цімох Вострыкаў у аўтабіяграфічным нарысе «Мая споведзь».

Ані КГБ, ані ГУЛАГ яго не зламалі, не перакавалі ў «савецкага чалавека», хоць ён паўсотні разоў апынаўся ў карцэры і агулам правёў у ім амаль цэлы год, жывучы толькі на хлебе й вадзе. Цімох і ў лягеры схітрыўся зладзіць «беларускі ланцужок», каб перадаваць беларускую літаратуру асуджаным землякам з рук у рукі, падтрымліваць у іх нацыянальныя пачуцьці і еднасьць.

У Гомлі, калі Цімох рабіў на «Гомсельмашы» стропальшчыкам, а пасьля і машыністам крана, ён і пад ціскам не адмовіўся ад беларускае мовы.

📰 Гісторыя жыцьця і ўшанаваньня прадстаўніка Рады БНР у артыкуле - Цімох Вострыкаў — чалавек, якога не зламалі 23 гады савецкіх лягераў

Будзь смелым, як бура, што крышыць дубы,
А будзе твой верх, тваё права ўсягды!

🎧 Слухайце BRUTTO - Будзь смелым!

@supermova #мова #гонар #бнр

Частка 1. Пастараўся ў нечалавечы час застацца чалавекам.

Яму было амаль дваццаць тры, калі скончылася другая сусьветная вайна — і столькі ж, дваццаць тры гады лягероў, ён атрымаў ад савецкага суду за здраду радзіме, калі на тую радзіму вярнуўся.

Вярнуцца зрабілася для яго сэнсам жыцьця. Падчас вайны ён уцякаў і з савецкага, і зь нямецкага войска, выкруціўся ад удзелу ў паліцыі і карных атрадах, і ў партызаны здолеў не патрапіць. Пастараўся ў нечалавечы час застацца чалавекам. Ня кожны на гэта здольны, а, галоўнае, канфармізм і страх тут ні пры чым. Здаецца, прасьцей і зручней у нечалавечы час запісацца ў нечалавекі — і мачыць іншых, каб застацца ў жывых. Дэзэртыр — слова, абразьлівае толькі для апантанага прагай крыві чалавека. Яно, дарэчы, паходзіць ад францускага слова, якое значыць «пакідаць» — у тым, што ты пакідаеш кагосьці або нешта, няма злачынства, ёсьць адно толькі выбар. Нават калі гэта поле бою — і асабліва калі гэты бой чужы. Пакінуць або застацца. Дэзэртыр або герой. Жывы або мёртвы. Але мёртвыя людзі патрэбныя толькі жывым генэралам і жывейшым за ўсіх жывых палітыкам.

Якой радзіме здрадзіў Цімох Вострыкаў, так і засталося невядомым. Дык каму ён здрадзіў — ды так, што не заслужыў нават рэабілітацыі? Савецкаму Саюзу? — але ён не радзіма, ён родзіна і дружбы народов надзёжны камплот. Беларусі? — лухта. Расеі? — яна ўжо дакладна ні пры чым, колькі ні вешай у аўтобусах «Гомель-Менск» каляровых анучак з арламі. Можа, Нямеччыне? Або Амэрыцы. Бо ня выканаў заданьня — якога не было. Дык за што Вострыкаў адседзеў чвэрць жыцьця? За беларускую ноч, напэўна. Прынамсі, яна адна ведае, у чым сэнс вяртаньня.

🗓 Каляндар Бахарэвіча - Здань парашутыста

Нам дадзена гэтая ноч,
Каб адчуць чысьціню прамяня.
Нам дадзены гэты боль,
Каб адчуць, што ўсё трэба зьмяняць.

Нам дадзены гэты страх,
Каб перамагчы яго.
Каб сьветла было ў вачах,
Нам дадзены гэты агонь

🎧 Слухайце Volski - Viečny Ahoń

@supermova #мова #каляндар #бнр

Ліцьвінcкая Жанна д'Арк

✨☀️ 13 лістапада 1806 году нарадзілася графіня Эмілія Плятэр, зьбіральніца беларускага фальклёру, удзельніца вызвольнага паўстаньня 1831 году ў Беларусі, Летуве й Польшчы.

Нарадзілася ў Вільні. Бацька яе належыў да старажытнага нямецкага роду, маці ж паходзіла з Браслава. Яны ў XV стагодзьдзі перабраліся ў Вялікае Княства Літоўскае з Вэстфаліі. Дзяцінства дзяўчына правяла ў маёнтку Ліксьне, каля Краслаўкі – менавіта там яна атрымала добрую хатнюю адукацыю.

🎼 Жывучы ў сваякоў на Віцебшчыне, Плятэр зьбірала й апрацоўвала беларускія народныя песьні. Дзяўчына выдатна валодала жанрам галашэньняў, выконвала на фартэпіяна народныя мэлёдыі, захаплялася беларускай харэаграфіяй, сама танцавала народныя танцы. Эмілія сама спрабавала пісаць вершы на беларускай мове. З маленства Плятэр усёй душой імкнулася да беларускага ладу, ведала бядоты й нястачы народу, вельмі спачувала яму.

⚔️ У часе вызвольнага паўстаньня 29 сакавіка 1831 году разам з сваяком Эмілія арганізавала ў мястэчку Дусятах партызанскі адзьдзел з 280 стралкоў, 60 коньнікаў і некалькіх соцень касінераў і павяла яго на Дзьвінск. Дарэчы, сярод паўстанцаў было нямала дзяўчат.

17 траўня адзьдзел Эміліі Плятэр заняў Вількамір і ў чэрвені ўліўся ў рэгулярнае польскае войска Д. Хлапоўскага. За сьмеласьць і рашучасьць у баявых дзеях камандаваньне паўстанцкімі сіламі прызначыла Эмілію Плятэр ганаровым камандзірам роты ў пяхотным палку й прысвоіла ёй званьне капітана. У ліку іншых паўстанцкіх груповак адзьдзел браў удзел у бойках супраць царскіх войск.
Пры адыходзе паўстанцаў у Прусію Эмілія захварэла й памерла.

🎠 Гісторыя пад знакам Пагоні - Эмілія Плятэр
———
Слава пра мужную ліцьвінку разышлася па краінах Заходняй Эўропы, у Францыі яе параўноўвалі з Жаннай д’Арк. Пра вядомую паўстанку пісалі польскія, францускія, нямецкія, англельскія, італьянскія паэты. У 1832 годзе Адам Міцкевіч, які асабіста ведаў Эмілію, прысьвяціў ёй верш «Сьмерць палкоўніка».

Ды чаму твар дзявочы ў байца? Два грудкі…
Хто ж мог знаць што баёў завадатар
Быў… дзяўчынай! Была — сьлёз не трэба, жанкі —
То ліцьвінка Эмілія Плятэр!

▶️ Глядзіце Адкрыты лекторый — ЭМІЛІЯ ПЛЯТЭР

@supermova #мова #героі #гісторыя #годна #плятэр