Праект «Рокаш»

Пасля разбурэння Сабора ў Варшаве прытулкам некаторых ківотаў, абразоў і мазаікі стаў Баранавіцкі Сабор Пакрова Багародзіцы. Гэта адбылося дзякуючы намаганням сенатара польскага Сейма Аляксея Назарэўскага. Ягоны калега, кандыдат у паслы Сейма Васіль Рагуля наступным чынам характарызаваў спадара Аляксея:

А. Назарэўскі — чалавек прабеглы, беларус расейскай культуры, не рызыкаваў востра выступаць супроць
палякаў, але стараўся ладзіць з польскім элемэнтам як у
Сэнаце, так і ў акрузе. Ён умела мог выкарыстоўваць слабасьці польскіх урадаўцаў. Сэнатару Багдановічу, для выступленьня з трыбуны, патрэбны былі канкрэтныя дадзеныя адносна недаплачаных урадам сумаў з асыгнаваньняў
на праваслаўную царкву. Назарэўскі запрапанаваў Клюбу
выдаць да ягонае дыспазыцыі 500 злотых для атрыманьня
дакладных і падрабязных дадзеных аб расходаваньні асыгнаванае сумы. ён іх і атрымаў ад дырэктара веравызнаньняў Патоцкага. Ён, карыстаючыся знаёмствам з савецкім
агэнтам у Данцыгу, нейкім Курляндзкім, перакінуў у Саветы Кахановіча. Знаёмства з немцамі дало яму пасьля магчымасьць перакінуць у Нямеччыну пасла Сабалеўскага.
Шмат дарагіх, з мастацкага боку, рэчаў ён атрымаў для баранавіцкай царквы з разбуранага ў Варшаве праваслаўнага
сабору.

Нажаль, пасля пажару ў будынку, дзе знаходзіліся варшаўскія святыні (імаверна, падпал) ацалелі толькі мазаікі, якія сёння заслужана з’яўляюцца перлінай баранавіцкага Сабора.
Што тычацца Назарэўскага: дабрадзея арыштавалі ў 1940 годзе па абвінавачванні ў контррэвалюцыйнай дзейнасці, пакаранне адбываў у Марыінску (Сіблаг). Вызвалены ў верасні 1941 года. У 1942 годзе арыштаваны паўторна, быў накіраваны ў той жа лагер. Далейшы лёс невядомы.

Адзін з найбуйнейшых у гісторыі Беларусі пажараў адбыўся ў ноч 3 студзеня 1946 года ў Клубе НКДБ у Мінску. У выніку трагедыі загінула, паводле афіцыйных адзнак, 27 чалавек, паводле неафіцыйных — да некалькіх сотняў.
У канцы снежня 1945 года ў ацалелым пасля вайны будынку Гасцінага двара на Плошчы Свабоды ішла падрыхтоўка да навагодняга свята. Была ўсталявана вялікая ёлка, аздобленая гірляндамі і ватай. Але ў ноч з 31 снежня на 1 студзеня святкаванне не адбылося з прычыны адсутнасці электрычнасці. Святло абяцалі даць толькі 3 студзеня, на гэты дзень і быў назначаны баль-маскарад.

Білеты на баль размяркоўваліся гаркамам камсамола, пераважна іх атрымалі выдатнікі вучобы, актывісты і дзеці чыноўнікаў. Забаўляць публіку павінны былі вядомыя беларускія артысты і аркестр Беларускай ваеннай акругі. У дзень мерапрыемства ўваход адбываўся выключна па запрашальных білетах.

Перад галоўнай залай на трэцім паверсе абарудавалі «пакой казак». Гасцей сустракалі Дзед Мароз, Снягурка, зайцы, вавёркі. Многія ўпрыгожванні зрабілі з лёгкаўзгаральных матэрыялаў, паперы і ваты. Усяго перад пажарам у клубе сабралося больш за 500 чалавек.
Святочнае мерапрыемства праходзіла паводле плану. У галоўны момант свята, калі павінна была ўключыцца гірлянда, загарэлася ёлка. Хутка полымя перакінулася на фігуру Дзеда Мароза, якая была набіта ватай, і на іншыя прадметы інтэр’ера. Праз некалькі хвілін гарэла ўсё памяшканне.

Госці пабеглі да лесвіцы, што вяла на вуліцу, аднак там таксама было полымя. Відавочцы ўзгадвалі, што менавіта ў «пакоі казак», які знаходзіўся перад галоўнай залай, пачаўся пажар. Прабіцца праз яго да выхаду была немагчыма, а лесвіца паміж паверхамі была зачынена на замок. Людзі апынуліся ў пастцы.

Разбіўшы вокны, людзі пачалі скакаць з трэцяга паверха. Некаторыя здолелі прабрацца на гарышча, яны спускаліся адтуль па вадасцёкавай трубе. Але праз пэўны час труба не вытрымала вагі людзей. Яшчэ частка людзей уратавалася, прабіваючыся праз завалены рэчамі «чорны ход».

Але зашмат цёмных пятнаў у гэтай гісторыі. На ўрачыстасць сабраўся колер беларускай нацыі, дзеці людзей, што нанеслі шкоду немцам у часы вайны. Акрамя таго, у падвале гэтага будынку знаходзіўся архіў нямецкіх спецслужбаў. Дзверы былі заблакаваныя, а пажарныя машыны раз'ехаліся на іншыя выклікі, бальшыня з якіх аказалася ложнымі. Грыф "сакрэтна" не зняты і па сёння.
Бальшыня ахвяр пахавана на Вайсковых могілках. Сярод загінулых была падчарыца паэта Валянціна Таўлая.