#analitics | Карусель эмоцый: узровень маніпулятыўнасці ўкраінскіх тэлеграм-каналаў
Выданне TEXTY.org.ua правяло цікавае даследаванне: навучылі ШІ (штучны інтэлект) выяўляць самыя пашыраныя тэхнікі маніпуляцыі і скармілі яму стужку навінаў з 50 найпапулярнейшых ва Ўкраіне тэлеграм-каналаў за лета 2024.
Да працэсу навучання ШІ прыцягнулі 14 дасведчаных журналістаў і аналітыкаў. Аналіз ішоў па дзесяці самых ўжываных тэхніках:
1. Эмацыйна нагружаная мова: выкарыстанне слоў і фраз з яркай эмацыйнай афарбоўкай (пазітыўнай або негатыўнай).
2. Бліскучыя абагульненні: эксплуатацыя пазітыўнага стаўлення людзей да такіх абстрактных рэчаў як «справядлівасць», «свабода», «дэмакратыя», «патрыятызм», «мір», «шчасце», «любоў», «праўда» і г.д. — словы, якія павінны выклікаць моцныя эмацыйныя рэакцыі і пачуццё салідарнасці без канкрэтных аргументаў.
3. Эйфарыя: выкарыстанне падзеі, якая выклікае адчуванне шчасця, а таксама мабілізуе і падымае баявога духу.
4. Апеляцыя да страху: злоўжыванне пачуццём страху (які часта базуецца на стэрэатыпах і прымхах) для падтрымкі пэўнай тэзы.
5. Страх, няўпэўненасць і сумнівы: падаванне звестак такім чынам, каб выклікаць у аўдыторыі няўпэўненасць, сумнівы, недавер і страх.
6. Апеляцыя да народу: спроба пераканаць аўдыторыю далучыцца і пачаць дзейнічаць, бо «астатнія робяць тое самае». Маўляў, большасць ня можа памыляцца.
7. Клішэ без сутнасці: кароткія агульнаўжываныя фразы, якія маюць на мэце змякчыць кагнітыўны дысананс і заблакаваць крытычнае мысленне. Звычайна гэта агульныя фразы, якія прапануюць простыя адказы на складаныя пытанні або адцягваюць увагу ад іншых накірункаў думкі.
8. «Сам дурань!»: дыскрэдытацыя пазіцыі апанента, праз абвінавачванне яго ў крывадушнасці без наўпростага абвяржэння аргументаў. Часта гэта адказ на крытыку або няёмкае пытанне ў форме «А што наконт...?»
9. Выбіральная праўда: выбіральнае выкарыстанне толькі тых дадзеных і фактаў, якія падтрымліваюць пэўны пункт гледжання, ігнаруючы контраргументы.
10. Пудзіла: скажэнне пазіцыі апанента праз падмену тэзы ягонай тэзы на іншую, прасцейшую дла аспрэчвання.
Дакладней за ўсё ШІ вызначала першыя пяць тэхнік.
Важна разумець, што аналіз праводзіўся не паводле зместу, а паводле структуры мовы, характэрнай для прыёмаў, якія робяць тэкст больш эмацыйным і адцягваюць увагу ад фактаў і доказаў.
Што паказала даследаванне?
Калі вам хочацца верыць, што гэтыя прыёмы ўласцівыя толькі расійскім прапагандыстам, вы расчаруецеся: у нацыянальным сегменце тэлеграму ўкраінцы сутыкаюцца з маніпуляцыямі штодня. Нават па некалькі разоў на дзень (у залежнасці ад таго, якія каналы чытаеце) вы можаце сутыкнуцца з вельмі маніпулятыўнымі постамі.
Найлепшы вынік у канала «Громадске» — вельмі годнае СМІ, падпішыцеся, калі хочаце мець незаангажаваныя навіны Ўкраіны.
Найгоршы вынік паказалі каналы «Женщина с косой», «Картель» і «Резидент». Я такіх ня ведаю, але калі вы падпісаныя, лепей адпішыцеся.
Метадалогію, канкрэтныя прыклады, лічбы і вельмі сімпатычную інфаграфіку глядзіце ў першакрыніцы.
• • •
Яшчэ раз адзначу, што гэтае даследаванне не пра змест, а пра форму. Гэта значыць канкрэтнае пасланне і тым больш кантэкст у ім улічыць было нельга. Але ж мы ўсе разумеем, што падчас вайны без эмацыйнай мовы часам абысціся немагчыма, бо людзей трэба нечым натхняць і матываваць. І ўсё ж рэгулярнае выкарыстанне падобных метадаў добра выяўляе маніпулятыўны кантэнт, і гэта ўжо не пра інфармаванне і нават не пра натхненне, а пра сістэматычную агітацыю.
Выданне TEXTY.org.ua правяло цікавае даследаванне: навучылі ШІ (штучны інтэлект) выяўляць самыя пашыраныя тэхнікі маніпуляцыі і скармілі яму стужку навінаў з 50 найпапулярнейшых ва Ўкраіне тэлеграм-каналаў за лета 2024.
Да працэсу навучання ШІ прыцягнулі 14 дасведчаных журналістаў і аналітыкаў. Аналіз ішоў па дзесяці самых ўжываных тэхніках:
1. Эмацыйна нагружаная мова: выкарыстанне слоў і фраз з яркай эмацыйнай афарбоўкай (пазітыўнай або негатыўнай).
2. Бліскучыя абагульненні: эксплуатацыя пазітыўнага стаўлення людзей да такіх абстрактных рэчаў як «справядлівасць», «свабода», «дэмакратыя», «патрыятызм», «мір», «шчасце», «любоў», «праўда» і г.д. — словы, якія павінны выклікаць моцныя эмацыйныя рэакцыі і пачуццё салідарнасці без канкрэтных аргументаў.
3. Эйфарыя: выкарыстанне падзеі, якая выклікае адчуванне шчасця, а таксама мабілізуе і падымае баявога духу.
4. Апеляцыя да страху: злоўжыванне пачуццём страху (які часта базуецца на стэрэатыпах і прымхах) для падтрымкі пэўнай тэзы.
5. Страх, няўпэўненасць і сумнівы: падаванне звестак такім чынам, каб выклікаць у аўдыторыі няўпэўненасць, сумнівы, недавер і страх.
6. Апеляцыя да народу: спроба пераканаць аўдыторыю далучыцца і пачаць дзейнічаць, бо «астатнія робяць тое самае». Маўляў, большасць ня можа памыляцца.
7. Клішэ без сутнасці: кароткія агульнаўжываныя фразы, якія маюць на мэце змякчыць кагнітыўны дысананс і заблакаваць крытычнае мысленне. Звычайна гэта агульныя фразы, якія прапануюць простыя адказы на складаныя пытанні або адцягваюць увагу ад іншых накірункаў думкі.
8. «Сам дурань!»: дыскрэдытацыя пазіцыі апанента, праз абвінавачванне яго ў крывадушнасці без наўпростага абвяржэння аргументаў. Часта гэта адказ на крытыку або няёмкае пытанне ў форме «А што наконт...?»
9. Выбіральная праўда: выбіральнае выкарыстанне толькі тых дадзеных і фактаў, якія падтрымліваюць пэўны пункт гледжання, ігнаруючы контраргументы.
10. Пудзіла: скажэнне пазіцыі апанента праз падмену тэзы ягонай тэзы на іншую, прасцейшую дла аспрэчвання.
Дакладней за ўсё ШІ вызначала першыя пяць тэхнік.
Важна разумець, што аналіз праводзіўся не паводле зместу, а паводле структуры мовы, характэрнай для прыёмаў, якія робяць тэкст больш эмацыйным і адцягваюць увагу ад фактаў і доказаў.
Што паказала даследаванне?
Калі вам хочацца верыць, што гэтыя прыёмы ўласцівыя толькі расійскім прапагандыстам, вы расчаруецеся: у нацыянальным сегменце тэлеграму ўкраінцы сутыкаюцца з маніпуляцыямі штодня. Нават па некалькі разоў на дзень (у залежнасці ад таго, якія каналы чытаеце) вы можаце сутыкнуцца з вельмі маніпулятыўнымі постамі.
Найлепшы вынік у канала «Громадске» — вельмі годнае СМІ, падпішыцеся, калі хочаце мець незаангажаваныя навіны Ўкраіны.
Найгоршы вынік паказалі каналы «Женщина с косой», «Картель» і «Резидент». Я такіх ня ведаю, але калі вы падпісаныя, лепей адпішыцеся.
Метадалогію, канкрэтныя прыклады, лічбы і вельмі сімпатычную інфаграфіку глядзіце ў першакрыніцы.
• • •
Яшчэ раз адзначу, што гэтае даследаванне не пра змест, а пра форму. Гэта значыць канкрэтнае пасланне і тым больш кантэкст у ім улічыць было нельга. Але ж мы ўсе разумеем, што падчас вайны без эмацыйнай мовы часам абысціся немагчыма, бо людзей трэба нечым натхняць і матываваць. І ўсё ж рэгулярнае выкарыстанне падобных метадаў добра выяўляе маніпулятыўны кантэнт, і гэта ўжо не пра інфармаванне і нават не пра натхненне, а пра сістэматычную агітацыю.