Як Панамарэнка прыкінуўся беларускім нацыяналістам
Прапагандысты Лукашэнкі прапануюць расстраляць Мікіту Мелказёрава за словы, што былы кіраўнік Савецкай Беларусі Панцеляймон Панамарэнка “лайно”. Пра яго ёсць цікавы факт. Паўгода таму мой калега Сяргей Абламейка зрабіў інтэрвію з гісторыкам Яўгенам Мірановічам, які выдаў дзве кнігі пра нямецкую акупацыю Беларусі. Некаторыя рэчы гучаць сенсацыйна. Прапаную тэзісы Мірановіча.
🔹У 1941 годзе савецкая ўлада жадала стрымаць нямецкі паход на Маскву. Трэба было мабілізаваць сілы супраціву ўсімі магчымымі спосабамі. Заклікалі да савецкага патрыятызму, каб беларусы бралі ў рукі любую зброю, косы і сякеры. Але гэта не спрацавала.
🔹Праз Малянкова Панамарэнка пераслаў Сталіну дакумент пра стварэнне беларускай арміі. Новая структура павінна была так і называцца: Беларуская нацыянальная армія. Ён пісаў, што з мабілізацыяй не павінна быць праблемы, што ў шэрагах Чырвонай арміі ў той час павінна было быць ня менш за 800 000 беларусаў.
🔹Панамарэнка пісаў у тым мемарыяле, што беларуская нацыянальная свядомасць ва ўмовах нямецкай акупацыі саспела настолькі, што беларусы проста чакаюць фармальнай нагоды, каб пачаць пад нацыянальнымі лозунгамі помсціць за тыя злачынствы, якія немцы ўчынілі на тэрыторыі акупаванай Беларусі.
🔹Таму Панамарэнка прапанаваў пачаць мабілізацыю беларусаў пры дапамозе патрыятычных лозунгаў. Ён меў інфармацыю, што ў акупаванай Беларусі рабілі немцы. Яны апелявалі да нацыянальнага пачуцця беларусаў, каб мабілізаваць іх супраць камуністычнага падполля. Масква на такі падыход пагадзілася.
🔹Панамарэнка загадаў праводзіць усю агітацыю і прапаганду сярод тых людзей, што апынуліся на тэрыторыі Расеі, а таксама і сярод тых, хто апынуўся пад акупацыяй, выключна на беларускай мове. Ён таксама загадаў як найхутчэй стварыць рэдакцыю беларускага радыё, якая будзе вяшчаць па-беларуску.
🔹Панамарэнка прапанаваў сабраць усе наяўныя інтэлектуальныя беларускія сілы, у тым ліку Янку Купалу і Якуба Коласа, спявачку Ларысу Александроўскую, і выкарыстоўваць іх у першую чаргу, як найбольш вядомых, а таксама трэба было сабраць наогул усіх творчых людзей, якія валодалі беларускай мовай.
🔹На здзіўленне, відаць, самога Панамарэнкі ад Сталіна прыйшоў адказ: «Абсалютна згодны з гэтым». Сталін нават не аспрэчыў прапанаванай Панамарэнкам назвы. Але ўзнікла простая праблема. З Чырвонай арміі нельга было забіраць салдат.
🔹Тады Панамарэнка прапанаваў паглядзець, колькі сярод 800 000 эвакуаваных з БССР ёсць мужчын ва ўзросце ад 19 да 50 гадоў. Атрымалася, што такіх каля 135 000. Але нацыянальны склад гэтых людзей не адпавядаў патрэбам арміі, якая б называлася нацыянальнай беларускай. 54% людзей, якія выехалі з Беларусі, гэта былі габрэі.
🔹Пачалі думаць над іншымі варыянтамі і прыдумалі Беларускую спецыяльную армію. У рэгламенце было ўсё тое ж самае, што і ў Чырвонай арміі. Адзіная спецыфіка беларускага характару палягала ў тым, што там было дададзена, што беларус ніколі не здаецца ў палон, што беларус выконвае ўсе загады сваіх камандзіраў і г. д.
🔹У гэтую армію меліся ўключаныя 6000 расейскіх афіцэраў і некалькі тысяч функцыянераў НКВД. Беларусам не давяралі. Ну, і меркавалася, што з-за лініі фронту будзе прыведзена некалькі тысяч чалавек. Толькі палова мелася быць беларусамі, рэшта - шматнацыянальная.
🔹Але ўрэшце спахапіліся, што нават у складзе гэтай арміі былі б узброеныя беларусы, якія былі ахвярамі гаспадарчых, сацыяльных і палітычных эксперымэнтаў 1930-х гадоў. Так дачакаліся да снежня 1942 году — пачатку 1943-га, калі дыскусіі пра беларускую армію скончыліся. З пункту гледжання Сталіна, пасля Сталінграду ўжо не было сэнсу ствараць нейкія беларускія фармаванні.
Што паказвае ўся гэтая гісторыя? Што ўзровень нацыянальнай свядомасці беларусаў, нягледзячы на вынішчэнне эліт у БССР, Курапаты, русіфікацыю, быў настолькі моцным, што і немцы, і бальшавікі, хацелі яго разыгрываць у сваіх інтарэсах. А што было б, каб яго у сваіх інтарэсах выкарысталі самі беларусы? Ого-го!
Прапагандысты Лукашэнкі прапануюць расстраляць Мікіту Мелказёрава за словы, што былы кіраўнік Савецкай Беларусі Панцеляймон Панамарэнка “лайно”. Пра яго ёсць цікавы факт. Паўгода таму мой калега Сяргей Абламейка зрабіў інтэрвію з гісторыкам Яўгенам Мірановічам, які выдаў дзве кнігі пра нямецкую акупацыю Беларусі. Некаторыя рэчы гучаць сенсацыйна. Прапаную тэзісы Мірановіча.
🔹У 1941 годзе савецкая ўлада жадала стрымаць нямецкі паход на Маскву. Трэба было мабілізаваць сілы супраціву ўсімі магчымымі спосабамі. Заклікалі да савецкага патрыятызму, каб беларусы бралі ў рукі любую зброю, косы і сякеры. Але гэта не спрацавала.
🔹Праз Малянкова Панамарэнка пераслаў Сталіну дакумент пра стварэнне беларускай арміі. Новая структура павінна была так і называцца: Беларуская нацыянальная армія. Ён пісаў, што з мабілізацыяй не павінна быць праблемы, што ў шэрагах Чырвонай арміі ў той час павінна было быць ня менш за 800 000 беларусаў.
🔹Панамарэнка пісаў у тым мемарыяле, што беларуская нацыянальная свядомасць ва ўмовах нямецкай акупацыі саспела настолькі, што беларусы проста чакаюць фармальнай нагоды, каб пачаць пад нацыянальнымі лозунгамі помсціць за тыя злачынствы, якія немцы ўчынілі на тэрыторыі акупаванай Беларусі.
🔹Таму Панамарэнка прапанаваў пачаць мабілізацыю беларусаў пры дапамозе патрыятычных лозунгаў. Ён меў інфармацыю, што ў акупаванай Беларусі рабілі немцы. Яны апелявалі да нацыянальнага пачуцця беларусаў, каб мабілізаваць іх супраць камуністычнага падполля. Масква на такі падыход пагадзілася.
🔹Панамарэнка загадаў праводзіць усю агітацыю і прапаганду сярод тых людзей, што апынуліся на тэрыторыі Расеі, а таксама і сярод тых, хто апынуўся пад акупацыяй, выключна на беларускай мове. Ён таксама загадаў як найхутчэй стварыць рэдакцыю беларускага радыё, якая будзе вяшчаць па-беларуску.
🔹Панамарэнка прапанаваў сабраць усе наяўныя інтэлектуальныя беларускія сілы, у тым ліку Янку Купалу і Якуба Коласа, спявачку Ларысу Александроўскую, і выкарыстоўваць іх у першую чаргу, як найбольш вядомых, а таксама трэба было сабраць наогул усіх творчых людзей, якія валодалі беларускай мовай.
🔹На здзіўленне, відаць, самога Панамарэнкі ад Сталіна прыйшоў адказ: «Абсалютна згодны з гэтым». Сталін нават не аспрэчыў прапанаванай Панамарэнкам назвы. Але ўзнікла простая праблема. З Чырвонай арміі нельга было забіраць салдат.
🔹Тады Панамарэнка прапанаваў паглядзець, колькі сярод 800 000 эвакуаваных з БССР ёсць мужчын ва ўзросце ад 19 да 50 гадоў. Атрымалася, што такіх каля 135 000. Але нацыянальны склад гэтых людзей не адпавядаў патрэбам арміі, якая б называлася нацыянальнай беларускай. 54% людзей, якія выехалі з Беларусі, гэта былі габрэі.
🔹Пачалі думаць над іншымі варыянтамі і прыдумалі Беларускую спецыяльную армію. У рэгламенце было ўсё тое ж самае, што і ў Чырвонай арміі. Адзіная спецыфіка беларускага характару палягала ў тым, што там было дададзена, што беларус ніколі не здаецца ў палон, што беларус выконвае ўсе загады сваіх камандзіраў і г. д.
🔹У гэтую армію меліся ўключаныя 6000 расейскіх афіцэраў і некалькі тысяч функцыянераў НКВД. Беларусам не давяралі. Ну, і меркавалася, што з-за лініі фронту будзе прыведзена некалькі тысяч чалавек. Толькі палова мелася быць беларусамі, рэшта - шматнацыянальная.
🔹Але ўрэшце спахапіліся, што нават у складзе гэтай арміі былі б узброеныя беларусы, якія былі ахвярамі гаспадарчых, сацыяльных і палітычных эксперымэнтаў 1930-х гадоў. Так дачакаліся да снежня 1942 году — пачатку 1943-га, калі дыскусіі пра беларускую армію скончыліся. З пункту гледжання Сталіна, пасля Сталінграду ўжо не было сэнсу ствараць нейкія беларускія фармаванні.
Што паказвае ўся гэтая гісторыя? Што ўзровень нацыянальнай свядомасці беларусаў, нягледзячы на вынішчэнне эліт у БССР, Курапаты, русіфікацыю, быў настолькі моцным, што і немцы, і бальшавікі, хацелі яго разыгрываць у сваіх інтарэсах. А што было б, каб яго у сваіх інтарэсах выкарысталі самі беларусы? Ого-го!