“Многія беларускія літаратары сталі ахвярамі Сталіна (...) Патрабаванне ўлады прадставіць Сталіна ва ўсіх літаратурных жанрах спалучалася з
запалохваннем, арыштамі, катаваннямітых, хто не разумеў галоўнай задачы сацыялістычна гарэалізма (...) Улада патрабавала ад творцы стварэння савецкага міфа, у цэнтры якога знаходзіўся Сталін”. Нават Панамарэнка пісаў, што ў 1938 годзе: “Пісьменнікі і найбольш знакамітыя артысты дайшлі да таго, што літаральна гадалі – хто з іх будзе наступны арыштаваны”.
Многія творцы, якіх не забілі, былі запужаныя. Былі таксама тыя, які шчыра верылі ў Сталіна, як Крапіва, катораму не падабалася антысталінскія сцэнічныя інтэпрэтацыі яго п’есы «Хто смяецца апошнім». Але зразумела, былі і тыя, якія асуджалі сістэму і тырана. Пра савецкае адступленне ў 1941 г. Купала пісаў: “Гэта вусаты вінаваты”, а Колас ў 1932 годзе сказаў “Як бы я хацеў, як бы я радаваўся, каб гэты
вусаты гойдася на шыбеніцы”. Некалі Брыль напісаў «цьвярозыя думкі пра культ асобы», але, у 1949 г. спаліў запісы, бо баяўся за сям'ю і сябе. Былі і менш вядомыя. У 1936 г. пяцігадовы тэрмін зняволення ў ГУЛАГу атрымаў таленавіты 20-гадовы паэт М. Гваздоў, які публічна жартаваў над
Сталіным.
Аляксандр Гужалоўскі: Сталін у беларускай савецкай літаратуры
