слоўніца


Channel's geo and language: Belarus, Belarusian
Category: Linguistics


🗃 Слоўнік у Notion: https://nslx.notion.site/a2beb162979e45eeb0a9b3acd0c9b651

Related channels  |  Similar channels

Channel's geo and language
Belarus, Belarusian
Category
Linguistics
Statistics
Posts filter


вочы прасьвяжыць — пабыць на дварэ, на паветры. с. Мурожніца, Падзьвіньне. —— «Дыялектны Слоўнік» (2005) Ніны Гілевіч.


https://www.youtube.com/watch?v=RAuuVY__KQ0

шаноўная грамада, гэта лепшае, што чулі мае вушы за цэлы год, а мо й болей. ня маю ані беларускіх ані якіх іншых слоў, каб апісаць свой стан апошніх трох гадзін, я нават выйду з хаты прайдуся, бо мне трэба прадыхацца й галаву прасьвяжыць па гэткай сустрэчы...


СУТНАСЬЦЬ

З 16-17стг. ужывалася слова «існасьць». «Сутнасьць» — даволі позны наватвор, што прыйшоў да нас, мусіць, з украінскае (дзе таксама позны наватвор).

Сьцісла:

сущность — існасьць
существо — істота
суть — іста
по сути — у існасьці
в сущности — з грунту, у ісьце
в отсутствии — бяз бытнасьці

отсутствие (человека) — нябытнасьць, бязбытнасьць, небыты, нястача

отсутствие (рэчы) — няма, немень, нястача

присутствие — ёсьць, бытнасьць, прытымбытнасьць, прытомнасьць

+

естество — іство


— Подле Юрася Пацюпы


даразуменьне — догадка, понятие (представление о чем-л.). Даразуменьня ня маю, хто-б гэта мог зрабіць. Нсл.


прыборы — украшения
уборы — наряды
чудоўна — чудесно
пазорнае — прекрасное (видом)
цешыцца — радоваться, наслаждаться
радасьць — радость
харашыня — красота
прынаднасьць — обаяние, привлекательность


баўны мярцьвяк — потешный труп
шоў вырадаў — шоу уродов


край — страна
вырай
нудна — скучно, тоскливо
шэра — серо
болачна — облачно
тошна — тоскливо, тяжело, скучно, невыносимо


сваім парадкам — в свою очередь
у ісьце — в сущности
зараз-жа — сразу же
мальнае — малейшее, незначительное


нагляднік — япіскап


нацямкі — наугад


Запіскі аддзелу гуманітарных навук, Інстытут Беларускае Культуры, 1928.


цундаць — «рабіць нудную, працяглую работу». ПЗсл.
Цундай зрана да вечара гэту работу! Мсьцібава Ваўк.


пакрысе́-церусе́ — нармальна, без асаблівых змен (жартаўлівы адказ на пытанне пра тое, як нехта маецца). 
Як тама Давыдаўна твая? — спытала яна зусім пра іншае праз нейкі час. — Жыве пакрысе-церусе, — адказаў з усмешкай Зазыба. — Іван Чыгрынаў. Плач перапёлкі.


рызьняк — порванная одежда. Шсл.
абдзірош — порванная одежда, отрепье. Шсл.


лапаны — взятки Нсл.
лапан — взятка СБ
лапанае — набытае «несправядліва, хабарам» Нсл.
лапаная — гульня ў карты Нсл.


«ЗАЎСЁДЫ»
або чаму я не ўжываю слова «заўжды».

шмат часу мінула, як я ўсё трымаю ў галаве той допіс. хацеў неяк із спасылкамі ды відарысамі зрабіць, «раскласьці ўсё па палічках», каб ні ў кога не засталося пытаньняў. але рукі ўсё ніяк ня дойдуць, дык аглядаўшы сёньня раніцою бясконцую чараду сваіх клопатаў, здумаў, напішу коратка-хуценька, з галавы, бо няма ведама калі будзе час зрабіць больш «грунтоўны» расклад.

адкуль [ж]?

пол. вшыстко — бел. усё
пол. вшысцэ — бел. усе
пол. вшэлякі — бел. усялякі
пол. вшэньдзе — бел. усюды
пол. застарэлае вшэгды — бел. дыял. ўсягды
+ пол. суч. дыял. завшэгды, завшэды

[ш] перад [д] робіцца звонкім [ж] (здэцца).

як я глядзеў быў у нейкім польскім слоўніку, [ш] намест [с'] — зьява чыста заходнеславянская, у нас, як відаць з прыкладаў вышэй, такога пераходу не адбылося. адно «заўжды» выбіваецца з шэрагу.

форма «заўсёды», узглядам ладу літаратурнае мовы — больш сыстэмная.

367 0 1 18 14

чаму «заўжды»?


?
Poll
  •   заўжды
  •   заўсёды
66 votes


Кеп, дурань, блазан, тры штукі разам.
— Пріятельская брань за какую либо непріятную выходку въ бесѣдѣ. Cборникъ бѣлорусскихъ пословицъ (1874). І. І. Насовіч


стала замiрэньне — воцарился мир
Ён стаў расказваць, як яны Балканы пераходзiлi […] як, перайшоўшы Адрыянопаль стала замiрэньне. К. Каганец.

20 last posts shown.